नेपाल बीमा प्राधिकरण ५७ औं वार्षिकोत्सव मनाउँदै, यस्तो छ नेपालमा बीमाको अवस्था

काठमाडौं । नेपाल बीमा प्राधिकरणको इतिहास लामो र महत्त्वपूर्ण छ। यसको स्थापना वि.स . २०२५ साल जेठ १ मा भएको थियो र यसले नेपालको बीमा क्षेत्रको विकासमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। सुरुमा, यसले बीमा कम्पनीहरूलाई नियमन गर्ने र बीमा नीतिहरू जारी गर्ने काम गर्दथ्यो। पछि, यसले बीमा सम्बन्धी तालिम र शिक्षा पनि प्रदान गर्न थाल्यो। आज, नेपाल बीमा प्राधिकरणले बीमा क्षेत्रलाई अझ सुरक्षित र भरपर्दो बनाउनका लागि काम गरिरहेको छ।

नेपाल बीमा प्राधिकरणको इतिहास, भूमिका, कार्यक्षमता र चुनौतीहरू यस्ता छन्

नेपाल बीमा प्राधिकरणको इतिहास
नेपालमा बीमा व्यवसायलाई व्यवस्थित र नियमित गर्नका लागि २०२५ सालमा बीमा ऐन लागू भयो। त्यसपछि २०४९ सालमा बीमा समिति ऐन लागू भएपछि बीमा समिति स्थापना भयो। २०७९ सालमा बीमा ऐन, २०७९ जारी भएपछि बीमा समितिलाई नेपाल बीमा प्राधिकरणमा परिणत गरियो।

नेपाल बीमा प्राधिकरणको भूमिका
बीमा प्राधिकरणको मुख्य भूमिका भनेको बीमा व्यवसायलाई व्यवस्थित र नियमित गर्नु हो। यसले बीमा कम्पनीहरूलाई अनुमति दिने, बीमा नीतिहरू जारी गर्ने र ग्राहकहरूको हितको रक्षा गर्ने काम गर्ने गर्छ। यसले बीमा सम्बन्धी तालिम र शिक्षा पनि प्रदान गर्दछ।

नेपाल बीमा प्राधिकरणको कार्यक्षमता
बीमा प्राधिकरणले आफ्नो भूमिका प्रभावकारी रूपमा निर्वाह गर्नका लागि विभिन्न प्रयासहरू गरिरहेको छ। यसले बीमा कम्पनीहरूको वित्तीय अवस्थालाई नियमित रूपमा अनुगमन गर्दछ र ग्राहकहरूको गुनासोहरूलाई सम्बोधन गर्दछ। यसले बीमा सम्बन्धी नयाँ प्रविधिहरू र अभ्यासहरूलाई पनि प्रवर्द्धन गर्दछ।

नेपाल बीमा प्राधिकरणको चुनौतीहरू
बीमा प्राधिकरणले केही चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको छ। नेपालको बीमा बजार अझै पनि विकासशील अवस्थामा छ र यहाँ बीमा साक्षरताको कमी छ। यसले बीमा कम्पनीहरूको लागि पर्याप्त जनशक्ति र प्रविधिको अभाव पनि छ।

राष्ट्रिय बीमा संस्थानदेखि लघु बीमासम्म, साथमा दुई वटा पुनर्बीमा कम्पनी
सरकारी स्वामित्वको तत्कालिन राष्ट्रिय बीमा संस्थानबाट आधिकारीक रुपमा बीमा व्यवसाय संचालन गर्न थालियो । त्यसको एकमात्र उदेश्य साना आय भएका न्यून वर्गका नागरिकलाई बीमामा समेटनु भन्ने थियो । आज पनि सरकारी संयन्त्रले लघु बीमा कम्पनीहरुको आवश्यकता महशुस गरेर संचालनमा ल्याएका छन् । आज पनि बीमाको उदेश्य न्यून आय भएका नागरिकहरुमा पुगौ भन्ने नै छ । यस्तो अवस्थामा भारत जस्तो ठूलो अर्थतन्त्र भएको देशमा एउटा मात्र पुनर्बीमा कम्पनी भएको बेलामा नेपालमा किन दुई वटा ठूला कम्पनी स्थापना गरियो भन्ने प्रश्न पनि छन् ।

ठीक यस्तै अनेकौ परिस्थितीका बिच नेपाली बीमा कम्पनीहरुले कहिले बैंकलाई समेत बीमामा जोड्न खोज्ने त कहिले नयाँ बीमा योजनाको पनि परिक्षण पनि गरेकै छन् । ठीक यस्तै अवस्थामा नेपाली बीमा क्षेत्र पछिल्लो समय मर्जरमय भएको छ । बीमा प्राधिकरणको इतिहातमा नियामकले लाइसेन्स बाढ्ने र मर्जरमा लानेभन्दा अझै नयाँ दायराबाट पनि बीमा बजारलाई मूल्यांकन गर्न जरुरी देखिएको अवस्था छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय बीमा बजारका सहि नीति, विदेशी नियामक र तिनका चाल चलन, उनीहरुका सबलता, विश्वका ठूला पुनर्बीमा कम्पनीले पाउँने बलियो विश्वासबाट अझै पनि नेपाली बीमा क्षेत्रले पाठ सिक्नु पर्ने देखिन्छ । अहिले आफ्नो वार्षिकोत्सव मनाउँदै गर्दा कतिय नीतिहरु नियामक निकायले एकपछि अर्को वर्षमा सुधार समेत गर्र्दै गएको अवस्था छ ।

जम्मा दुई वटा कुरा हेर्ने हो भने कतिपय पुरातनवादी व्यावसायलाई मात्र काँखी च्याप्न खोज्ने र कतिपय कम्पनीहरुले आधुनिक शैलीको नाममा ठूला बीमा कम्पनीले पुर्याएका विसारत र उनहरुको सुरुवाती योगदान पनि चटक्कै भुल्न भने हुँदैन ।

यससँगै नेपाल बीमा प्राधिकरणले पछिल्लो समय आफ्नो नयाँ भवन, जनशक्ती थप गर्ने विषय, प्रविधिमैत्री सेवा प्रवाहमा पनि जोड दिएको देखिन्छ । नेपाल बीमा प्राधिकरणलाई ५७ औं वार्षिकोत्सको शभकामना । जीवन हुँदा र नहुँदा अनि सियोदेखि जहाजसम्मको बीमा गर्ने लक्ष्य राखेको नेपाली बीमा क्षेत्रको पाइल अझै सबल बनोस् । शुभकामना ।